Το αρχαίο φρούριο των Θρακών στα Κιμμέρια της Ξάνθης

Τα Φρούρια στα ορεινά της Ξάνθης, αποτελούν ολόκληρο κεφάλαιο της ιστορίας του τόπου και τα ερείπια τους συναντώνται πυκνά στις υψηλές κορυφ...

Τα Φρούρια στα ορεινά της Ξάνθης, αποτελούν ολόκληρο κεφάλαιο της ιστορίας του τόπου και τα ερείπια τους συναντώνται πυκνά στις υψηλές κορυφές της Ροδόπης.

Στους ορεινούς όγκους της παρανέστιας περιοχής ΒΔ. της Ξάνθης, αλλά και την ΒΔ ορεινή πλευρά του Νομού, απαριθμείται μια σειρά αρχαίων οχυρωματικών κτισμάτων για τα οποία δεν έχουν υπάρξει περαιτέρω αρχαιολογικές έρευνες. Η γεωγραφική θέση των φρουρίων μαρτυρά τη στρατηγική σημασία των περιοχών αυτών.

Σε άλλες γεωγραφικές θέσεις, αρχαία φρούρια επιτηρούν νότια τον Θρακικό κάμπο μέχρι και το Θρακικό πέλαγος. Άξιο σημείωσης είναι ότι πολλά από τα φρούρια έχουν οπτική επαφή μεταξύ τους, πιθανόν, για να μπορούν να επικοινωνούν.

Τα φρούρια των περιοχών αυτών χρησιμοποιήθηκαν ως καταφύγια από Θρακικά φύλα (πρώιμη εποχή του Σιδήρου 9ο – 8ο αι. π.Χ.). Στην Ελληνιστική εποχή κάποια από αυτά τα κτίσματα έγιναν φυλάκια των Μακεδόνων και ύστερα των Ρωμαίων, αφού έτσι μπορούσαν να ελέγχουν τα σημαντικά στρατηγικά περάσματα. Μεταγενέστερα, οι Βυζαντινοί τα εκμεταλλεύτηκαν ως οχυρώσεις για προστασία από εισβολείς.

Στις ορεινές περιοχές του Νομού Ξάνθης (Μυρτούσσα, Αερικό, Πασχαλιά, Καλύβα, Κομνηνά, Δαφνώνας, Καλλιθέα, Λευκόπετρα, Ρύμη, Πριόνι, Εχίνος, Γοργόνα, Γλαύκη, Ωραίο, Κιμμέρια) έχουν επισημανθεί Φρουριακοί περίβολοι διαφόρων εποχών, κάποτε κτισμένοι ξερολίθια, κάποτε ασβεστόκτιστοι με πύργους και πύλες και κάποτε με ωραίους πελεκητούς δρόμους, όπως στην περίπτωση του Αερικού.

Σχεδόν, κανένα από τα Φρούρια δεν είναι γνωστό το αρχικό όνομα του. Από τον Κλαύδιο Πτολεμαίο γνωρίζουμε μόνον ένα φρούριο «Πέργαμον» (*) που ευρίσκεται στην περιοχή των Βιστόνων Θρακών. Το όνομα είναι κοινό από τις Ακροπόλεις και γνωρίζουμε ακόμα μία ομώνυμη πόλη στην περιοχή των Πιέρων (**) Θρακών.

(*) Πέργαμον, πέργαμο (> τα πέργαμα) = πύργος, πύργοι.

(**) εξ ων η Πιερία, η οποία έκειτο αρχικώς στην Θράκη, πριν οι Πίεροι κατέλθουν, κοντά στον Όλυμπο και ιδρύσουν την γνωστή μας (μακεδονική) Πιερία.

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΩΝ ΚΙΜΜΕΡΙΩΝ

Αν και οι ντόπιοι αναφέρονται στα πρόσφατα χρόνια της ιστορίας του κάστρου και στις μάχες του Ελληνικού στρατού γύρω από αυτό, τα παλιότερα χρόνια μοιάζουν να έχουν ξεχαστεί και λίγοι γνωρίζουν πως ο περίβολος του φρουρίου ανάγεται στην εποχή του Σιδήρου, αλλά χρησιμοποιήθηκε αργότερα και κατά τους Ελληνιστικούς και Ρωμαϊκούς χρόνους. Πιο συγκεκριμένα, ο περίβολος του φρουρίου θεωρείται προϊστορικός (θρακικός) και χρησιμοποιήθηκε στα ελληνιστικά & στα ρωμαϊκά χρόνια. Ανακαλύφθηκε το 1973 από τον σημερινό επίτιμο Έφορο Αρχαιοτήτων Θράκης Δ. Τριαντάφυλλο ( βλ. Δ. Τριαντάφυλλος, ΑΔ 29 (1973-74), Χρονικά, Β΄, 808-809, επίσης: Δ. Τριαντάφυλλος, «Οχυρωματικοί Περίβολοι στην Ενδοχώρα της Αιγαιακής Θράκης», στο Κουκούλη-Χρυσανθάκη, Χ. – O. Picard (επιμ.), Μνήμη Δ. Λαζαρίδη. Πόλις και Χώρα στην αρχαία Μακεδονία και Θράκη, Πρακτικά Αρχαιολογικού Συνεδρίου, Καβάλα 9–11 Μαΐου 1986, Θεσσαλονίκη 1990, 683–699).

Οι αρχαιολόγοι Π. Α. Πάντος και Δ. Τριαντάφυλλος έχουν αναφερθεί στο φρούριο των Κιμμερίων καθώς και στα γειτονικά κάστρα των Ρωμαϊκών χρόνων. Σχετικά με τα αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής των Κιμμερίων ο Π. Α. Πάντος αναφέρει (Θρακικά Χρονικά 32, 1975-6 σελ. 15) πως μέσα στα Κιμμέρια έχουν βρεθεί κατά καιρούς τάφοι, όστρακα χονδροειδή μελαμβαφή οξυπύθμενων αμφορέων κλπ. Στα ΝΔ των Κιμμερίων υπάρχουν τέσσερις τύμβοι στη θέση «Τούμπες». Κοντά στον ένα τύμβο βρέθηκαν πριν από πολλά χρόνια δύο ακόσμητες λίθινες σαρκοφάγοι. Στα νότια του τύμβου αυτού υπάρχει παλαιό βαθμιδωτό πηγάδι κοντά στο οποίο βρέθηκε κεραμική ρωμαϊκών χρόνων. Πρόκειται, λοιπόν για μια περιοχή που μας έχει κληροδοτήσει αρκετά δείγματα της ιστορίας της.

Αλλά ας δούμε πώς μπορούμε να επισκεφτούμε το αρχαίο φρούριο των Κιμμερίων. Το Καλέ απέχει περίπου τρία χιλιόμετρα από τα Κιμμέρια. Ένας δύσβατος χωματόδρομος οδηγεί σε ένα μαντρί λίγο κάτω από την κορυφή, αλλά μόνο με αυτοκίνητο 4Χ4 μπορεί κανείς να φτάσει μέχρι εκεί, αλλιώς θα αναγκασθεί να αφήσει το αυτοκίνητο αρκετά πιο χαμηλά. Περπατώντας περνάμε από τη θέση Γκρόζνο Τάραπ έχοντας στα δεξιά μας το ρέμα των Κιμμερίων (περιοχή Σαμόκοβο). Ο δρόμος είναι ελικοειδής και ανηφορικός και καταλήγει στο μαντρί που βρίσκεται στη θέση Τσαλόσοβο σε υψόμετρο 362 μ.

Η τελική ανάβαση από το μαντρί διαρκεί είκοσι περίπου λεπτά, αλλά είναι δύσκολη και απαιτεί και λίγο σκαρφάλωμα σε απότομα βράχια. Πιο ομαλή φαίνεται να είναι η ανάβαση στο φρούριο από τα ανατολικά. Πιθανόν η ανάβαση των αρχαίων να ήταν από τα βόρεια, ακολουθώντας την κλίση της πλαγιάς. Στο βόρειο τμήμα φαίνεται καθαρά η μεγάλη πύλη και εξωτερικός πλακόστρωτος δρόμος.

Η θέα από το Καλέ είναι εντυπωσιακή και ανταμείβει τους κόπους της ανάβασης. Προς την πλευρά του κάμπου βλέπουμε στο βάθος τα Κιμμέρια, την Ξάνθη, τον ποταμό Κόσυνθο. Προς τα ανατολικά το βουνό Καράογλαν και το χωριό Έρανος. Προς τα βόρεια το χωριό Πανέρια (όπου σύμφωνα με το θρύλο πάγωσαν οκτώ τυριά ενός τσοπάνη μέσα στο κατακαλόκαιρο) και ο Κένταυρος. Προς τα δυτικά η κορυφή Μάνδρα με υψόμετρο 704 μ. που έχει οπτική επικοινωνία με το Καλέ και το η βυζαντινή ακρόπολη της Ξάνθειας (κορυφή Αυγό). Ενδιαφέρον παρουσιάζει το ότι και στην κορυφή εκείνη υπάρχουν ίχνη παλαιάς οχύρωσης. Έτσι, δεν αποκλείεται να αποτελούσε και εκείνη βίγλα που επικοινωνούσε οπτικά με τις υπόλοιπες βίγλες της περιοχής.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΦΡΟΥΡΙΟΥ

Η συνολική περίμετρος του φρουρίου των Κιμμερίων είναι γύρω στα 285 μ. Μόλις φτάνουμε από το νότιο τμήμα βλέπουμε μπροστά μας ένα άνοιγμα. Δίπλα σ’ αυτό ένα κυκλικό κτίσμα (διαμέτρου 3 μ.) του οποίου έχει καταρρεύσει η οροφή, με μικρή είσοδο από τα βόρεια. Πιθανόν να πρόκειται για θολωτό τάφο ή υδατοδεξαμενή. Στα δεξιά του τα ίχνη μιας πέτρινης σκάλας. Τα τείχη του κάστρου έχουν πλάτος γύρω στα δύο μέτρα ενώ το ύψος τους στο ανατολικό τμήμα φτάνει τα 3 μ.

Το σχήμα του φρουρίου δεν είναι τετράγωνο αλλά ακολουθεί την κλίση της πλαγιάς του βουνού. Οι πέτρες των τειχών είναι κυρίως γνεύσιοι μεγάλου μεγέθους τοποθετημένοι προσεκτικά και συνδεδεμένοι με συνεκτικό κονίαμα. Σε μερικά σημεία τα θεμέλια πατούν πάνω σε μια πλατύτερη βάση για μεγαλύτερη σταθερότητα. Ίχνη από κτίσματα συναντάμε σε διάφορα σημεία στο εσωτερικό του φρουρίου καθώς και πολλά θραύσματα αρχαίας κεραμικής. Κάπου-κάπου διακρίνουμε και ίχνη από λαθρανασκαφές. Κοντά στο ψηλότερο σημείο του φρουρίου, όπου υπάρχει και υψομετρική στήλη της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού, έχουμε άλλο ένα κυκλικό κτίσμα, σαν κατοικία. Στο βόρειο τμήμα πιθανόν να υπήρχε και δεύτερη βόρεια είσοδος.

Οι ντόπιοι αναφέρουν πως υπήρχε υπόγεια στοά που έβγαζε από το φρούριο προς τα έξω. Δεν ξέρουμε αν αυτή η αναφορά είναι βάσιμη ή αν είναι απλώς δημιούργημα φαντασίας.

Το ουσιαστικό ερώτημα είναι: Τίνος οικισμού ακρόπολη αποτελούσε το συγκεκριμένο φρούριο; Κατά τον καθηγητή Νικόλαο Μουτσόπουλο (που επισκέφθηκε το φρούριο την 1η Ιουλίου 1975), η ακρόπολη χτίστηκε εκεί για μεγαλύτερη ασφάλεια λόγω του χρυσού που υπήρχε στην περιοχή.

Είναι βέβαιο πως μόνο αν γίνουν συστηματικές αρχαιολογικές έρευνες στην περιοχή θα απαντηθούν τα ερωτήματα που σχετίζονται με το φρούριο των Κιμμερίων.

Πηγές: