Η Ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μία από τις δεκάδες αυτοάνοσες διαταραχές… Γνωρίζετε ότι (όπως και οι υπόλοιπες) χρήζει ειδικής διατροφικής...
Η Ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μία από τις δεκάδες αυτοάνοσες διαταραχές… Γνωρίζετε ότι (όπως και οι υπόλοιπες) χρήζει ειδικής διατροφικής φροντίδας; Ενημερωθείτε για τα διατροφικά μέτρα που πρέπει να λάβετε!
Στόχος αυτοανοσίας: Οστά / Αρθρώσεις
Η ρευματοειδής αρθρίτιδα (ΡΑ) χαρακτηρίζεται από χρόνια, πολυαρθρική, αλλά και συστηματική φλεγμονή που προσβάλλει κυρίως τον αρθρικό υμένα των μικρών αρθρώσεων. Είναι μια τυπικά ισόβια αυτοάνοση νόσος με μεταβαλλόμενη πορεία.
Η φλεγμονή και η ιστική καταστροφή του αρθρικού υμένα είναι αποτέλεσμα αλληλεπιδράσεων μεταξύ των διάφορων κυττάρων (μακροφάγα, ινοβλάστες, λεμφοκύτταρα, πολυμορφοπύρηνα) και προϊόντων τους (π.χ. ένζυμα και κυτοκίνες) που συμμετέχουν στη φλεγμονώδη διεργασία.
Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μία από τις πιο συχνές αυτοάνοσες νόσους. Προσβάλλει το 1% του πληθυσμού των ενηλίκων παγκοσμίως, όπως και στις ΗΠΑ.
Στην Ελλάδα, με βάση τα πρόσφατα ευρήματα της πανελλήνιας επιδημιολογικής έρευνας του Ελληνικού Ιδρύματος Ρευματολογίας, προκύπτει ότι η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι η πιο συχνή από τις αυτοάνοσες ρευματικές παθήσεις, με επιπολασμό που ανέρχεται στο επίπεδο του 6,7‰ των ενηλίκων.
Συχνά, οι ασθενείς μπορεί να αναπτύσσουν συμπτώματα άλλων αυτοάνοσων νοσημάτων, όπως του συνδρόμου Sjogren.
Προσβάλλει όλες τις ηλικίες, αλλά η συχνότητα εμφάνισής της αυξάνεται με την πάροδο των ετών. Είναι τουλάχιστον δύο φορές συχνότερη στις γυναίκες συγκριτικά με τους άντρες.
Ρευματοειδής αρθρίτιδα και διατροφή
Από το 1930 οι ερευνητές έχουν διερευνήσει τη σχέση μεταξύ της διατροφής και της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.
Παρότι δεν υπάρχει στοχευμένη θεραπεία για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα (ΡΑ), φαίνεται ότι συγκεκριμένα τρόφιμα και διαιτητικά συμπληρώματα μπορούν να συνεισφέρουν στην ύφεση των συμπτωμάτων.
Βασικές συστάσεις διατροφής
Οι ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα οφείλουν να ακολουθούν μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή, η οποία θα τους εξασφαλίσει ένα φυσιολογικό σωματικό βάρος.
Η διατροφή τους θα πρέπει να διαθέτει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
Κατανάλωση ποικιλίας τροφών.
Ικανοποιητική φυσική δραστηριότητα.
Προτίμηση σε προϊόντα ολικής άλεσης, λαχανικά και φρούτα.
Αποφυγή τροφίμων πλούσιων σε λιπαρά, κορεσμένα λιπαρά, χοληστερόλη και σάκχαρα
Μέτρια κατανάλωση αλκοολούχων ποτών.
Καλό θα είναι να αποφεύγονται τα επεξεργασμένα τρόφιμα, τα οποία συχνά έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε συντηρητικά, απλά σάκχαρα και κορεσμένα λιπαρά.
Όσο μεγαλύτερος είναι ο έλεγχος των τροφίμων που καταναλώνονται, τόσο πιο πολλά θα είναι και τα οφέλη για την αντιμετώπιση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, αλλά και για τη συνολική υγεία.
Μονοακόρεστα και πολυακόρεστα ω-3 λιπαρά
Το ελαιόλαδο αποτελεί ένα τρόφιμο που έχει αποδειχτεί ότι ελαττώνει τη φλεγμονή, τόσο λόγω των μονοακόρεστων λιπαρών όσο και λόγω της αντιοξειδωτικής βιταμίνης Ε που περιέχει.
Τα μονοακόρεστα σε συνδυασμό με τα ω-3 λιπαρά οξέα δημιουργούν μια ισχυρή φυσική αντιφλεγμονώδη προστασία στους ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα.
Τα ω-3 λιπαρά εντοπίζονται σε εμπλουτισμένες φυτικές μαργαρίνες, σε ξηρούς καρπούς όπως τα αμύγδαλα, σε άγρια χόρτα όπως η γλιστρίδα και η αδράχλα, σε ψάρια –ιδιαίτερα σε λιπαρά– όπως ο σολομός και στα θαλασσινά.
Αντιοξειδωτικές ουσίες
Η οξείδωση είναι μια φυσική διεργασία, η οποία συνδέεται στενά με τη φλεγμονώδη αρθρίτιδα και οδηγεί σε βλάβη των κυττάρων και των ιστών.
Αντιοξειδωτικές ουσίες όπως οι βιταμίνες C και E, το καροτένιο, το λυκοπένιο και τα φλαβονοειδή επιβραδύνουν αυτή τη διαδικασία. Τα εν λόγω συστατικά βρίσκονται κυρίως στα φρούτα και στα λαχανικά.
Για τον λόγο αυτόν θα πρέπει να καταναλώνονται περισσότερα από αυτά τα τρόφιμα, τα οποία είναι πολύ πλούσια σε αντιοξειδωτικά συστατικά.
Αντιμετώπιση του υποσιτισμού και των θρεπτικών ελλείψεων
Οι πιο συχνά παρατηρούμενες ελλείψεις βιταμινών και ανόργανων στοιχείων σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα αφορούν το φυλλικό οξύ, τις βιταμίνες Β6, Β12, C, D, Ε, το ασβέστιο, το μαγνήσιο, τον ψευδάργυρο και το σελήνιο.
Αν και τα τρόφιμα αποτελούν πάντα την προτιμώμενη πηγή για τις βιταμίνες και τα ανόργανα στοιχεία, ίσως κριθεί απαραίτητο οι ασθενείς να χρησιμοποιήσουν διατροφικά συμπληρώματα ώστε αυτά να αντισταθμίσουν τις θρεπτικές ανεπάρκειες και να λειτουργήσουν ως αρωγός για τη βελτίωση της διατροφικής τους κατάστασης.
Η αυξημένη πρόσληψη αντιοξειδωτικών ουσιών, όπως είναι η βιταμίνη Ε και εμμέσως το σελήνιο, μπορεί να μειώσει τις ελεύθερες ρίζες στην εσωτερική επιφάνεια των αρθρώσεων, καθώς και το πρήξιμο και τον πόνο.
Τι πρέπει να αποφεύγεται στη ρευματοειδή αρθρίτιδα
Τα παρακάτω συστατικά ευνοούν τη διαδικασία της φλεγμονής και αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης χρόνιων ασθενειών.
Τέτοιες τροφές θα πρέπει να αποφεύγονται στo πλαίσιo ενός υγιεινού και αντιφλεγμονώδους διαιτολογίου.
Κορεσμένα λιπαρά
Τα κορεσμένα (ζωικά) λιπαρά οξέα αυξάνουν τη φλεγμονή.
Βρίσκονται κυρίως σε τροφές ζωικής προέλευσης, όπως το χοιρινό, το μοσχάρι, το αρνί, το κατσίκι, τα πλήρη γαλακτοκομικά προϊόντα (γάλα, γιαούρτι, τυρί) και το βούτυρο.
Τρανς λιπαρά
Μια ιδιαίτερη κατηγορία λιπαρών οξέων αποτελούν τα τρανς, τα οποία σχετίζονται με την πρόκληση φλεγμονής.
Στην πραγματικότητα δεν αποτελούν ξεχωριστή κατηγορία, αλλά προέρχονται κυρίως από τα πολυακόρεστα λιπαρά, τα οποία, λόγω θερμικής κυρίως επεξεργασίας, έχουν αλλοιωθεί.
Τρόφιμα που περιέχουν τρανς λιπαρά είναι όλα εκείνα τα οποία μαγειρεύονται –τηγανίζονται ή ψήνονται– με σπορέλαια, όπως πατατάκια, γαριδάκια, τηγανητές πατάτες, τηγανισμένα λαχανικά, αρτοσκευάσματα τύπου κρουασάν, έτοιμες ζύμες κ.λπ.
Νιτρώδεις ενώσεις
Τα επεξεργασμένα κρέατα, όπως τα αλλαντικά, περιέχουν ορισμένα χημικά, όπως τα νιτρώδη, τα οποία σχετίζονται με αυξημένη φλεγμονή και χρόνιες παθήσεις.
Σε χάμπουργκερ, κοτόπουλο ή άλλα κρέατα που έχουν τηγανιστεί σε υψηλές θερμοκρασίες, αυξάνεται η ποσότητα των τελικών προϊόντων της προηγμένης γλυκοζυλίωσης (AGEs).
Παρόλο όμως που δεν έχει αποδειχθεί ότι υπάρχει κάποια συσχέτιση μεταξύ των AGEs και της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, έχουν βρεθεί πολλοί ασθενείς με υψηλά επίπεδα AGEs στο αίμα.
Αλάτι και ζάχαρη
Με δεδομένο το γεγονός ότι οι ασθενείς ακολουθούν θεραπεία με κάποιο σκεύασμα που περιέχει κορτιζόνη, θα πρέπει να μειώσουν ή και να αφαιρέσουν από τη διατροφή τους το αλάτι και τη ζάχαρη.
Θα πρέπει να αποφεύγεται το επιτραπέζιο αλάτι, που χρησιμοποιείται κατά το μαγείρεμα ή επιπλέον στο πιάτο ή στη σαλάτα και να αντικαθίσταται από μπαχαρικά, μυρωδικά ή υποκατάστατο αλατιού.
Επίσης, ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται και στο αλάτι που βρίσκεται μέσα στις τροφές (συνήθως ως νάτριο, που είναι συστατικό του αλατιού).
Τέτοιες τροφές αποτελούν τα αλλαντικά, τα καπνιστά, οι κονσέρβες, τα κατεψυγμένα λαχανικά, οι διάφορες σως, τα πατατάκια και τα αντίστοιχα προϊόντα, η μαγειρική σόδα, οι αλατισμένοι ξηροί καρποί και τα αλμυρά τυριά.
Όσον αφορά τη ζάχαρη (ακόμα και το μέλι), θα πρέπει να αποφεύγεται τόσο ως επιτραπέζια στον καφέ, στα ροφήματα κ.α. όσο και ως συστατικό γλυκών, αναψυκτικών κ.λπ.
Αναλογία ω-6/ω-3
Τη φλεγμονή είναι δυνατόν να ενισχύσει και η αυξημένη κατανάλωση ω-6 λιπαρών οξέων (σε βάρος των ω-3 λιπαρών οξέων), που βρίσκονται στο καλαμπόκι, στον ηλίανθο, στο κάρδαμο, στα έλαια σόγιας και σε πολλά σνακ και τηγανητά.
Όσοι καταναλώνουν περισσότερα ω-6 απ’ ό,τι ω-3 λιπαρά οξέα παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο για φλεγμονή των αρθρώσεων και παχυσαρκία.
Τι περιμένουμε από τη μελλοντική έρευνα
Πρόσφατα οι ερευνητές έχουν δείξει έντονο ενδιαφέρον για τα οφέλη που παρουσιάζουν τα ω-3 λιπαρά και άλλες θρεπτικές ουσίες, όσον αφορά την ικανότητά τους να μειώνουν τη φλεγμονή.
Ας δούμε αναλυτικά τα πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα…
Τα οφέλη των ιχθυελαίων στην αντιμετώπιση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας
Σε μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Annals of Rheumatic Disease, οι ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα που λάμβαναν συμπληρώματα ω-3 λιπαρών οξέων μαζί με αντιρρευματικά τροποποιητικά φάρμακα (DMARD) παρουσίασαν ύφεση της νόσου σε αντίθεση με εκείνους που τους χορηγήθηκαν μόνο αντιρρευματικά φάρμακα.
Από το γεγονός αυτό γίνεται αντιληπτή η δύναμη που διαθέτουν τα τρόφιμα ως ανοσοενισχυτικά στην αντιμετώπιση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.
Μια καλά σχεδιασμένη μετα-ανάλυση διαπίστωσε ότι σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα που κατανάλωναν 3-6 γρ. ω-3 λιπαρά καθημερινά για 12 εβδομάδες παρατηρήθηκε μείωση στην ένταση της φλεγμονής των αρθρώσεων και επιπλέον περιορίστηκε η δοσολογία των μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων.
Σε μια άλλη ανασκόπηση υποστηρίζεται ότι η επιπρόσθετη κατανάλωση ω-3 λιπαρών οξέων (2,7 με 4 γρ. από EPA + DHA την ημέρα είτε σε μορφή συμπληρώματος είτε σε μορφή τρόφιμου: ψάρια, θαλασσινά) μπορεί να βελτιώνει σε σημαντικό βαθμό τη φλεγμονή των αρθρώσεων. Παράλληλα συστήνεται να αποφεύγεται η λήψη ω-6 λιπαρών οξέων.
Υπάρχουν επίσης μαρτυρίες ότι η λήψη αντιοξειδωτικών ουσιών (όπως βιταμίνες C και Ε) και σεληνίου παρουσιάζει θετική επίδραση στους ασθενείς με ΡΑ. Ακόμη, αποδείχτηκε ότι η χορτοφαγική διατροφή μπορεί να βελτιώνει τα κλινικά συμπτώματα της νόσου.
Επίσης, η λήψη ω-3 λιπαρών σε συνδυασμό με ελαιόλαδο δείχνει να παρουσιάζει επιπλέον θετική επίδραση στην εξέλιξη της νόσου.
Σε όλες τις έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί, τα οφέλη από τη διατροφική παρέμβαση είναι εμφανή μετά το πέρας 12 εβδομάδων.
Άλλες θρεπτικές ουσίες στην αντιμετώπιση της φλεγμονής
Μελέτες έχουν δείξει ότι οι πάσχοντες από ρευματοειδή αρθρίτιδα παρουσιάζουν χαμηλά επίπεδα σεληνίου, ενός μετάλλου που βρίσκεται στα δημητριακά ολικής άλεσης και στα θαλασσινά.
Το σελήνιο ενισχύει την ενδογενή αντιοξειδωτική ικανότητα, αναχαιτίζοντας τη φλεγμονή. Σε περίοπτη θέση βρίσκεται η βιταμίνη D, η οποία εμπλέκεται με τη μορφή αρνητικής συσχέτισης στην επίπτωση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.
Συσχετίζεται επίσης με την προστασία που προσφέρει, ρυθμίζοντας τις λειτουργίες του ανοσοποιητικού συστήματος, γεγονός που λειτουργεί θετικά στην περίπτωση της νόσου.
Πρόσφατα, μια τυχαιοποιημένη διπλή τυφλή μελέτη με διασταυρούμενη ομάδα ελέγχου έδειξε πως η κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων (τα οποία είναι πλούσια σε ασβέστιο και βιταμίνη D) για μεγάλο χρονικό διάστημα δρα ενάντια στην καταστροφή των χόνδρων και των οστών στη ρευματοειδή αρθρίτιδα.
Γενικότερα, καλές πηγές βιταμίνης D αποτελούν τα αυγά, τα εμπλουτισμένα ψωμιά, τα δημητριακά ολικής άλεσης και το χαμηλό σε λιπαρά τυρί.
Σχετικά με άλλα θρεπτικά συστατικά, μια προοπτική πληθυσμιακή μελέτη έδειξε ότι η καθημερινή λήψη ενός ποτηριού φυσικό χυμό πορτοκάλι, το οποίο περιέχει β-κρυπτοξανθίνη, ένα σημαντικό αντιφλεγμονώδες συστατικό της διατροφής, συνδέεται με λιγότερες πιθανότητες εμφάνισης ρευματοειδούς αρθρίτιδας.
Μια σχετικά πρόσφατη ανασκόπηση για τη διατροφική αντιμετώπιση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας προτείνει ότι διάφορα βότανα και μπαχαρικά, όπως τζίντζερ, ανανάς και κουρκουμάς, θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως «θεραπευτικές» προσεγγίσεις στην ρευματοειδή αρθρίτιδα.
Ορισμένα συστατικά της διατροφής, ειδικά οι πολυφαινολικές ουσίες από το πράσινο τσάι (περιέχει επικατεχίνη, επιγαλοκατεχίνη κ.λπ.) διαθέτουν αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες.
Τα συμπληρώματα προβιοτικών (Lactobacillus casei) φαίνεται ότι βελτιώνουν την εξέλιξη της νόσου, καθώς και τη φλεγμονώδη αντίδραση στις αρθρώσεις των ασθενών με ρευματοειδή αρθρίτιδα.
Συμπεράσματα
Υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση σχετικά με το εάν κάποια τρόφιμα βελτιώνουν ή επιδεινώνουν τη ρευματοειδή αρθρίτιδα ή αν οποιαδήποτε επίδραση σε αυτήν.
Ωστόσο είναι γνωστό ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, τα μέχρι στιγμής στοιχεία έδειξαν ότι μπορεί να υπάρχει μια συσχέτιση μεταξύ των τροφίμων και πόνου στις αρθρώσεις σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα. Συμπερασματικά, οι ασθενείς θα πρέπει να ενθαρρύνονται ώστε να αναζητήσουν ένα «θεραπευτικό» πρόγραμμα διατροφής, απευθυνόμενοι σε εξειδικευμένο διαιτολόγο-διατροφολόγο.
Θα πρέπει να ακολουθήσουν τις ερευνητικές συστάσεις και ενδεχομένως να προσθέσουν στη διατροφή τους πολυβιταμινούχα σκευάσματα, τα οποία θα πρέπει να περιέχουν το 100% (και όχι περισσότερο) της συνιστώμενης ημερήσιας πρόσληψης.
Είναι βέβαιο ότι σήμερα βιώνουμε μια διαρκώς αυξανόμενη γνώση σχετικά με τη διατροφή και τη ρευματοειδή αρθρίτιδα.
Με βάση αυτό το δεδομένο, θα πρέπει να ευαισθητοποιηθούν όλοι οι εμπλεκόμενοι θεραπευτές, ώστε να προτείνουν στους ασθενείς το συνδυασμό διάφορων ζωτικών θρεπτικών συστατικών.
Δρ. Δημήτρης Γρηγοράκης – ΔιαιτολόγοςΔημήτρης Γρηγοράκης
Κλινικός Διαιτολόγος- Διατροφολόγος,PhD
Επιστημονικός Διευθυντής Κέντρου Διαιτολογικής Υποστήριξης & Μεταβολικού Ελέγχου ΑΠΙΣΧΝΑΝΣΙΣ – ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ & Πρόεδρος Ελληνικής Διατροφολογικής Εταιρείας
