"Οι δικτάτορες δεν έρχονται απλώς και φεύγουν. Και όταν φεύγουν, σπανίως φεύγουν ήσυχα". Το τεστ με έναν δικτάτορα όπως ο Recep...
Αντί να αναστείλει απλώς τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις, η ΕΕ θα πρέπει να υποστηρίξει τις βασικές της αξίες και να κάνει reset στις σχέσεις της με την Δημοκρατία της Τουρκίας, σε μια πιο αξιόπιστη και στρατηγική βάση, πιέζοντας παράλληλα το καθεστώς του σεβασμού για τα ανθρώπινα δικαιώματα και προσπαθώντας με την αστική κοινωνία να διατηρήσει ζωντανή την φλόγα της "βαθιάς" δημοκρατίας.Δράση, αντίδραση;
Μέχρι στιγμής, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και οι τουρκικές αρχές έχουν μπει σε ένα παιχνίδι μπλόφας, ποντάροντας για το ποια πλευρά θα είναι η πρώτη που θα υποχωρήσει στη διαδικασία ένταξης της ΕΕ. Μετά από την άμεση καταδίκη από την Επιτροπή της Βενετίας των προτεινόμενων τροποποιήσεων στο τουρκικό σύνταγμα και την καταστολή στην ελευθερία των ΜΜΕ στη χώρα, η Ύπατη Εκπρόσωπος Federica Mogherini και ο Επίτροπος Johannes Hahn εξέδωσαν μια προσεκτικά διατυπωμένη δήλωση στην οποία εξέφρασαν τις ανησυχίες τους για –μεταξύ άλλων- την υπερβολική συγκέντρωση εξουσιών γύρω από τον πρόεδρο, κάτι που θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στους αναγκαίους ελέγχους και ισορροπίες. Παρόλα αυτά, ανέβαλλαν την τελική αξιολόγηση μέχρι μετά το δημοψήφισμα και τόνισε πως θα αξιολογήσουν:
"τις προτεινόμενες τροποποιήσεις (…) και κυρίως την πρακτική εφαρμογή τους (…) υπό το πρίσμα των υποχρεώσεων της Τουρκίας ως υποψήφιας χώρας της ΕΕ και ως μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης".
Με άλλα λόγια, η ΕΕ είναι απρόθυμη να δράσει μόνο επί των θεσμικών αλλαγών, αλλά θα επανεξετάσει την αξιολόγησή της μόνο όταν η πρακτική εφαρμογή τους γίνει πολύ σοβαρή για να αγνοηθεί.
Στο τέλος της ημέρας του δημοψηφίσματος στις 16 Απριλίου, το ζευγάρι –στο οποίο ενώθηκε τώρα και ο πρόεδρος Jean-Claude Juncker- έσπευσε να επανεκδώσει την ανακοίνωση, σε μια προσπάθεια να αγοράσει περισσότερο χρόνο:
"Περιμένουμε την αξιολόγηση της διεθνούς αποστολής παρατηρητών (OSCE/ODIHR), επίσης σε ό,τι αφορά τις υποτιθέμενες παρατυπίες (…) Ενθαρρύνουμε την Τουρκία να ανταποκριθεί στις ανησυχίες και στις συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης, και σε σχέση με την κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Με βάση το εκλογικό αποτέλεσμα που σημειώθηκε με μικρή διαφορά αλλά και των εκτεταμένων επιπτώσεων των συνταγματικών τροποποιήσεων, καλούμε επίσης τις τουρκικές αρχές να επιδιώξουν την ευρύτερη δυνατή εθνική συναίνεση στην εφαρμογή τους".
Σε μια προκαταρκτική έκθεση που δημοσιεύθηκε, ο OSCE και το Συμβούλιο της Ευρώπης δήλωσαν πως η ψηφοφορία έλαβε χώρα σε ένα πεδίο αδικαιολόγητου ανταγωνισμού, μια αναφορά στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης που επιβλήθηκε από την κυβέρνηση Erdogan μετά από το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα τον Ιούλιο του 2016. Υπό την κατάσταση έκτακτης ανάγκης, βουλευτές από ένα από τα κόμματα της αντιπολίτευσης ήταν μεταξύ των χιλιάδων ανθρώπων που συνελήφθησαν, όσοι μιλούσαν υπέρ του "όχι" εκφοβίστηκαν οι ίδιοι και οι συγκεντρώσεις τους ενώ κατεστάλη και η πρόσβαση στα δημόσια ΜΜΕ.
Η ΕΕ θα πρέπει να συνάγει τα συμπεράσματά της, αντί να προσπαθεί να αποφύγει να δηλώσει το προφανές. Ομοίως, η ΕΕ θα πρέπει να ενισχύσει τους δικούς της κανόνες για τη συμμετοχή στην Ένωση και να τερματίσει τις διαπραγματεύσεις ένταξης, αντί να προσπαθεί να περιορίσει την πολιτική ζημιά, υιοθετώντας μια πιο ήπια προσέγγιση. Με το να αναστέλλει την απόφαση/κρίση άλλων διεθνών οργανισμών, ή με το να περιμένει από τον Erdogan να πραγματοποιήσει την υπόσχεσή του και να διεξάγει δημοψήφισμα για ένα ενδεχόμενο Trexit, ή για την επαναφορά της θανατικής ποινής, η ΕΕ αποποιείται της ευθύνης και χάνει την αξιοπιστία της. Δεν χρειάζεται να περιμένει την "πρακτική εφαρμογή" των συνταγματικών τροπολογιών για να διαπιστώσει ότι η Τουρκία του Erdogan έχει περάσει πολλαπλές κόκκινες γραμμές.
Από την αρχή της εκκαθάρισης το περασμένο καλοκαίρι, η Τουρκία βρίσκεται σε καταφανή παραβίαση των δημοκρατικών αρχών και θεμελιωδών δικαιωμάτων, τα οποία αποτελούν την ραχοκοκαλιά των κριτηρίων της Κοπεγχάγης. Η Κομισιόν δεν θα πρέπει να δεχθεί πολιτικές πιέσεις από τα κράτη-μέλη, αλλά να αναλάβει το ρόλο της ως θεματοφύλακας των συνθηκών. Τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα πρέπει να σταθούν στο ύψος των δημοκρατικών αρχών που εκπροσωπούν. Η Κομισιόν και η Βουλή θα πρέπει να προτείνουν τον τερματισμό των διαπραγματεύσεων ένταξης με την Τουρκία. Το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων στο τέλος Απριλίου παρέχει μια ευκαιρία για την επισημοποίηση αυτής της απόφασης και για να συζητηθεί το επιθυμητό εύρος και βάθος της μελλοντικής διμερούς σχέσης. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα μπορούσε τότε να εγκρίνει τις κατευθυντήριες γραμμές για μια στρατηγική ατζέντα για τις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας τον Ιούνιο.Η εταιρική σχέση δεν είναι το ίδιο με την ιδιότητα μέλους
Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για να προτιμήσει μια αυστηρή προσέγγιση σε μια κατά το ήμισυ αναστολή των συνομιλιών. Πρώτον, είναι προφανές ότι μετά από 10 χρόνια προσπαθειών, οι διαπραγματεύσεις έχουν αποτύχει και η Τουρκία έχει ακολουθήσει την αντίθετη κατεύθυνση από αυτή της ένταξης στην ΕΕ. Η υποχώρηση της χώρας σε ό,τι αφορά την τήρηση των κριτηρίων της Κοπεγχάγης, έχει τεκμηριωθεί καλά από την Κομισιόν σε διαδοχικές ετήσιες εκθέσεις. ΟΙ τελευταίες τροποποιήσεις το σύνταγμα αντιπροσωπεύουν το χαμηλότερο σημείο στην μακρά πορεία προς την αυταρχικότητα.
Η διατήρηση μιας δυσλειτουργικής διαδικασίας πρόσβασης υπονομεύει την εικόνα της ΕΕ ως μια ήπια δύναμη και ως ένα φάρο δημοκρατίας και κράτους δικαίου. Για να είμαστε δίκαιοι, η εικόνα της ΕΕ έχει χάσει μέρος της λάμψης της τα τελευταία χρόνια ως αποτέλεσμα των ανελεύθερων τάσεων σε κράτη-μέλη όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία. Ενώ εργάζεται για να αντιμετωπιστεί εσωτερικά το ζήτημα, η ΕΕ θα πρέπει να τηρήσει τις ίδιες βασικές αξίες και αρχές που υποστηρίζουν τις πολιτικές της στο εξωτερικό. τερματίζοντας τις διαδικασίες πρόσβασης με την Τουρκία, η ΕΕ θα καθιστούσε σαφές ότι τα "πολιτικά" κριτήρια για την ένταξη, όπως συμφωνήθηκε στη σύνοδο κορυφής το 1993 του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στην Κοπεγχάγη, αποτελούν το αδιάψευστο DNA της ΕΕ παρά από το να σημειώνει απλά κουτιά σε μια λίστα ελέγχου για τις διαπραγματεύσεις.
Δεύτερον, με τον τερματισμό των συνομιλιών ένταξης με την Τουρκία, η ΕΕ θα έθετε ένα σημαντικό προηγούμενο αποδεικνύοντας ότι η προ-ένταξης πορεία δεν είναι μονόδρομος για μια εγγυημένη ένταξη. Αυτή η κίνηση θα είχε επιδράσεις σε άλλα προ-ενταξιακά κράτη στη νοτιοανατολική Ευρώπη όπου η λαϊκή στήριξη για τη συμμετοχή στην ΕΕ παραμένει υψηλή, αλλά η συμμόρφωση με τις απαιτήσεις της ΕΕ από τις αρχές, έχει μείνει πίσω. Θα αυξήσει το διακύβευμα στην ΠΓΔΜ και στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, όπου η παρεμπόδιση από ανεξέλεγκτους πολιτικούς των κρατικών θεσμικών οργάνων και η σύγκρουση μεταξύ της Ρωσικής και νέο-Οθωμανικής επιρροής, θα πρέπει να είναι προς όφελος της ΕΕ. Η επίδραση στη Σερβία μπορεί να είναι πιο δύσκολο να υπολογιστεί, δεδομένου ότι είναι η μόνη χώρα στην περιοχή όπου η στήριξη για την ένταξη στην ΕΕ έχει μειωθεί κάτω του 50%. Αλλά η ΕΕ θα πρέπει να είναι συνεπής στην προσέγγισή της και να μην υπονομεύει την αξιοπιστία της πολιτικής διεύρυνσης. Θα πρέπει επίσης να εργαστεί περισσότερο για να κάνει πράξη την υπόσχεσή που έδωσε το 2003, για την ενοποίηση των Δυτικών Βαλκανίων.Επαν-εισδοχή στην ΕΕ
Τρίτον, η Τουρκία παραμένει μια "ευρωπαϊκή" χώρα που μπορεί να ενεργοποιήσει το Άρθρο 49 TEU/ Θα μπορούσε να υποβάλει εκ νέου ένταξη για τη συμμετοχή στην ΕΕ εάν και όταν είναι έτοιμη να δεχθεί τους κανόνες της Ένωσης. Ακόμη και αν η έναρξη της διαδικασίας από ο μηδέν είναι δυσχερέστερη από την επανάληψη των συνομιλιών, μια μεσο-μακροπρόθεσμη αναστολή θα έπρεπε έτσι κι αλλιώς να ακολουθηθεί από μια εξέταση της συμμόρφωσης με τους όρους ένταξης και τα κριτήρια πριν από την ένταξη, και ενδεχομένως την επαναδιαπραγμάτευση των τελευταίων.
Επιπλέον, οποιαδήποτε απόφαση της ΕΕ να αναστείλει τις διαπραγματεύσεις, θα το παρουσίαζε ο πρόεδρος Erdogan ως "τερματισμό" των διαπραγματεύσεων στο εσωτερικό. Ενώ είναι αλήθεια πως η ακύρωση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων θα απαλλάξει το καθεστώς από οποιαδήποτε προσποίηση ότι προσπαθεί να εκδημοκρατιστεί, δεν πρέπει να σκοτώσει τα όποια κίνητρα παραμένουν στην τουρκική κοινωνία για μεταρρυθμίσεις, ιδιαίτερα στις μεγάλες πόλεις στα δυτικά της χώρας. Αντιθέτως, ίσως τα ενισχύσουν. Εάν η ΕΕ θεωρηθεί ότι αντιμετωπίζει σκληρά το καθεστώς, ενώ παράλληλα υποστηρίζει οποιαδήποτε αντιπολίτευση έχει μείνει, τους υποστηρικτές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τις οργανώσεις εντός και εκτός της χώρας, θα αποδείξει ότι είναι ένα πιο αποτελεσματικό αντίδοτο στην αυταρχική εξουσία του προέδρου Ersogan. Αυτή η στήριξη θα απαντήσει επίσης στην απογοήτευση που αισθάνονται πολλοί Τούρκοι για την στάση της ΕΕ έναντι του μεγάλου ηγέτη.
Οι υποστηρικτές της αναστολής των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, συστηματικά υπερβάλλουν στον αντίκτυπο της γραφειοκρατικής γλώσσας και υποτιμούν την δυνητική ζημιά που θα προκαλούσε το να δοθούν ψεύτικες ελπίδες σε εκείνους που ισχυρίζονται ότι προστατεύουν. Ο κίνδυνος περαιτέρω αυταρχικής συμπεριφοράς και αστάθειας στην Τουρκία είναι πραγματικός, ασχέτως της απόφασης της ΕΕ να αναστείλει ή να τερματίσει τις συνομιλίες ένταξης. Έχοντας την ώθηση από τη νίκη στο δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου, ο Erdogan έχει ξανά "ρίξει” την ιδέα της διοργάνωσης ενός δημοψηφίσματος για την επαναφορά της θανατικής ποινής- δοκιμάζοντας την αντίδραση της ΕΕ. Πιο επικίνδυνα, έχει ουσιαστικά εισάγει τον πόλεμο της Συρίας στα νοτιοανατολικά της Τουρκίας, φουντώνοντας τις φλόγες τόσο της εγχώριας όσο και της διεθνούς τρομοκρατίας. Αυτές και άλλες τάσεις θα συνεχίσουν να παίζουν το ρόλο τους σύμφωνα με τη δική τους εγχώρια λογική και περιφερειακή δυναμική.
Τέλος, η ΕΕ θα πρέπει να απελευθερωθεί από την ταπεινωτική και καταδικαστέα μεταναστευτική συμφωνία με την Τουρκία. Οι ηγέτες βασικών κρατών-μελών και των θεσμικών οργάνων της ΕΕ συνεχίζουν να υπερασπίζονται την ανακοίνωση της ΕΕ και της Τουρκίας το Μάρτιο του 2016, ως game changer για την αντιμετώπιση της προσφυγικής και μεταναστευτικής κρίσης. Πριν από τις εθνικές εκλογές σε Γαλλία, Γερμανία και σε άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ, έχουν στραφεί να δώσουν έμφαση στη σημασία η Τουρκία να τηρήσει τη συμφωνία που οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν χαρακτηρίσει ως ανθρωπιστική καταστροφή, ως εκ τούτου υποβαθμίζοντας τα συνοδευτικά μέτρα (π.χ. το κλείσιμο της Βαλκανικής Οδού) που ήταν εξίσου σημαντικό στην "διακοπή της ροής”. Απολαμβάνοντας την θέση του ως κάποιος με τον οποίο τρομάζουν όλοι, ο Erdogan έχει εμμέσως ή αμέσως απειλήσει να αναστείλει την συμφωνία και να επιτρέψει σε 15.000 πρόσφυγες να μπαίνουν στην Ευρώπη κάθε μήνα. Όπως ήταν απρόθυμη να εκβιαστεί από τις ίδιες τακτικές του Λίβυου συνταγματάρχη Gaddafi, η ΕΕ δεν θα πρέπει να επιτρέψει να κρατηθεί όμηρος του Erdogan. Η μεταναστευτική συμφωνία είναι εγγενώς ελλιπής, για ηθικούς, πολιτικούς και ανθρωπιστικούς λόγους, και μέρη της έχουν καταστεί μη βιώσιμα, ιδιαίτερα "η δέσμευση να ενεργοποιηθεί εκ νέου η διαδικασία ένταξης”. Το ανακοινωθέν ΕΕ-Τουρκίας θα πρέπει ως εκ τούτου να επαναξεταστεί, αργά ή γρήγορα.
Οποιαδήποτε προσπάθεια να αφοπλιστεί αυτή η βόμβα κατά τη διάρκεια της εκστρατείας για τις γερμανικές εκλογές, θα μπορούσε να είναι επικίνδυνη όσον αφορά την πιθανή επίδραση στους υποστηρικτές τόσο της Merkel όσο και του προέδρου Erdogan στη Γερμανία. Αλλά μπορεί επίσης να αποδειχθεί αναγκαίο να περιοριστεί η ζημιά εάν ο Erdogan ανοίξει στα αλήθεια τις πύλες. Εάν χειριστεί σωστά, τα πολιτικά κόμματα στη Γερμανία θα μπορούσαν να ανταμειφθούν με εκλογικά κέρδη, αλλά μόνο εάν υποστηρίζονται από μια αρχική θέση για την λήξη των διαδικασιών ένταξης. Αυτό που είναι σαφές είναι πως ούτε η Γερμανία ούτε η ΕΕ θα πρέπει να παραμείνουν σε αυτή την ευάλωτη θέση εναντίον ενός δικτατορικού καθεστώτος στην Άγκυρα, διότι θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει την Ευρώπη περισσότερο από ό,τι φαίνεται να πιστεύουν οι υποστηρικτές της μεταναστευτικής συμφωνίας.
Τέλος, τα χωρίς visa ταξίδια στην Ευρώπη για τους Τούρκους πολίτες θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ανεξάρτητα και να παραμείνει υψηλά στην ατζέντα μιας στρατηγικής εταιρικής σχέσης. Εάν η Τουρκία είναι πρόθυμη να συμμορφωθεί με τους όρους της απελευθέρωσης της visa, τότε η ΕΕ θα πρέπει στα αλήθεια να επεκτείνει αυτό το δικαίωμα.
Στο πνεύμα του "αρχέγονου ρεαλισμού” που απορρέει απο την παγκόσμια στρατηγική της για το 2016, η ΕΕ θα πρέπει να υποστηρίξει τις βασικές της αξίες και να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία να αναδιαμορφώσει μια στρατηγική συνεργασία με την Τουρκία γύρω από σειρά θεμάτων που είναι αμοιβαίου ενδιαφέροντος, και τα οποία στην πραγματικότητα έχουν γίνει ήδη "δρόμοι διαφυγής” από την προενταξιακή διαδικασία. Αυτά τα θέματα είναι η μετανάστευση και η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων, η καταπολέμηση της τρομοκρατίας και η περιφερειακή ασφάλεια, η ενέργεια και ο εκσυγχρονισμός της τελωνειακής ένωσης. Μια τέτοια συναλλαγή θα εισήγαγε μια πολύ αναγκαία δόση ρεαλισμού στην σχέση που καταρρέει. Αλλά θα πρέπει να καταστεί σαφές στον Erdogan ότι, στο πλαίσιο μιας τέτοιας συναλλακτικής προσέγγισης, ενδεχόμενη μελλοντική διμερή συνεργασία, θα πρέπει να συμβαδίζει με έναν ανανεωμένο διάλογο για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη συνεχή στήριξη της ΕΕ στην κοινωνία των πολιτών.
Η ΕΕ δεν πρέπει να εγκαταλείψει τον μισό τουρκικό πληθυσμό που δεν ψήφισε υπέρ της κωδικοποίησης της αυταρχικότητας.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: https://www.ceps.eu/publications/why-eu-should-terminate-accession-negotiations-turkey
Του Steven Blockmans
capital.gr
