Αυτός είναι ο ευκολότερος τρόπος να κατανοήσουμε το επερχόμενο συνταγματικό δημοψήφισμα της Τουρκίας: πρόκειται για μια αναθεώρηση του μο...
Αυτό είναι υπερβολή φυσικά. Η προτεινόμενη τροποποίηση, η οποία θα ψηφιστεί σε ένα πανεθνικό δημοψήφισμα που θα διεξαχθεί στις 16 Απριλίου σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης, προβλέπει κοινοβούλιο, μια ανεξάρτητη δικαιοσύνη και ένα συνταγματικό δικαστήριο. Αλλά με τη διεύρυνση των εξουσιών της προεδρίας και για τους ανώτατους δικαστικούς διορισμούς, το νέο σύστημα ουσιαστικά εξαλείφει αποτελεσματικά τους ελέγχους και τις ισορροπίες που είναι το σήμα κατατεθέν του αμερικανικού συστήματος.
Με το ισχύον τουρκικό σύστημα, η προεδρία είναι θεωρητικά, μια συμβολική θέση, μη κομματική και χωρίς εκτελεστικές αρμοδιότητες, οι οποίες βρίσκονται στον πρωθυπουργό και στην κυβέρνηση. Με βάση το προτεινόμενο σύστημα, η θέση του πρωθυπουργού είναι περιορισμένη και οι εκτελεστικές εξουσίες περνούν στον πρόεδρο ο οποίος θα ηγείται της κυβέρνησης, θα είναι επικεφαλής του κόμματός του και θα καθορίζει το νομοθετικό σύστημα χωρίς την κοινοβουλευτική επιβεβαίωση. Αυτό του τουρκικού τύπου προεδρικό σύστημα, θα δημιουργούσε την πιθανότητα μιας παρατεταμένης ηγεμονίας για τον ισχυρό άνδρα της Τουρκίας, Recep Tayyip Erdogan, μέχρι το 2029.
Ο Erdogan έχει εδώ και καιρό ταχθεί υπέρ του προεδρικού συστήματος, υποστηρίζοντας πως το κοινοβουλευτικό σύστημα της Τουρκίας γεννά εσωτερικές διαφωνίες μεταξύ του προέδρου και του πρωθυπουργού και αποτρέπει την καλή διακυβέρνηση. "Θα καταργήσουμε αυτά τα δεσμά", δήλωσε σε ένα πλήθος υποστηρικτών του ΑΚΡ που ζητωκραύγαζε στην Τραπεζούντα της Μαύρης Θάλασσας αυτή την εβδομάδα, υποστηρίζοντας ότι το νέό σύστημα θα διευκολύνει την ικανότητα της κυβέρνησης να παρέχει υπηρεσίες και να επιτρέψει στην Τουρκία να εκπληρώσει την παγκόσμια ηγετική δυναμική της.
Ο Erdogan έχει δίκαιο υπό αυτή την έννοια: η σχέση μεταξύ των περισσότερων Τούρκων προέδρων και πρωθυπουργών, είναι παραδοσιακά βυθισμένη στις συγκρούσεις. Ως πρώην πρωθυπουργός και αργότερα ως πρόεδρος, ο Erdogan έχει βιώσει αρκετές εντάσεις στην κορυφή. Η πιο πρόσφατη τον ανάγκασε να εκδιώξει τον (δικής του επιλογής) πρωθυπουργό Ahmet Davutoglu, μετά από διαφωνίες σε σειρά θεμάτων πολιτικής πέρυσι.
Αλλά τα "δεσμά" -οι έλεγχοι και οι ισορροπίες, όπως τα λέμε- είναι εξίσου σημαντικά για τη δημοκρατική διακυβέρνηση. Ομολογουμένως, το ισχύον σύνταγμα, που συντάχθηκε μετά από το στρατιωτικό πραξικόπημα του 20180, έχει αρκετά προβλήματα. Οι κοινοβουλευτικές εκλογές στηρίζονται σε λίστες του κόμματος που εκπονούνται από τους ηγέτες του κόμματος. Δεν υπάρχει πραγματική λογοδοσία για τον πρόεδρο. Και το εκλογικό όριο του 10%, που είχε οριστεί παλαιότερα για να κρατήσει τους Κούρδους εκτός Βουλής, είναι πολύ υψηλό. Αλλά η προτεινόμενη τροποποίηση δεν αντιμετωπίζει κανένα από αυτά τα ελαττώματα.
Αντιθέτως, η πρόταση θα συγκεντρώνει εξουσία στα χέρια της προεδρίας, οδηγώντας τους επικριτές να δηλώσουν πως μια απόφαση υπέρ του "ναι" θα μεταμορφώσει ουσιαστικά την τουρκική δημοκρατία σε εξουσία του ενός. Η Επιτροπή της Βενετίας, το εξειδικευμένο νομικό σώμα του Συμβουλίου της Ευρώπης, προειδοποίησε στις 13 Μαρτίου για "ένα επικίνδυνο βήμα προς τα πίσω στην συνταγματική δημοκρατική παράδοση της Τουρκίας", επισημαίνοντας ότι οι τροποποιήσεις θα μπορούσαν ννα ανοίξουν το δρόμο προς "ένα αυταρχικό και προσωποποιημένο καθεστώς".
Αλλά στο άμεσο μέλλον είναι ασαφές εάν μια τέτοια τροποποίηση θα έκανε διαφορά στην καθημερινότητα των Τούρκων πολιτών, με τον Erdogan ήδη να είναι πανταχού παρών. Ο Τούρκος πρόεδρος εδώ και καιρό ασκεί de facto έλεγχο στην κυβέρνηση, καθορίζοντας την εξωτερική πολιτική, παίρνοντας όλες τις μεγάλες οικονομικές αποφάσεις, και καταρτίζοντας ακόμη και κομματικές λίστες για τις βουλευτικές θέσεις, παρασκηνιακά. Οι υποστηρικτές του υποστηρίζουν ότι η νέα τροποποίηση απλώς κάνει αυτή την πραγματικότητα, νόμο.
Δεν συμφωνούν όλοι. Αν και το κυβερνών ΑΚΡ έχει δυσανάλογη χρήση των κρατικών και δημοσιογραφικών πόρων, και έχει την στήριξη του υπέρ-εθνικιστικού Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗΡ), δεν ήταν σε θέση να δημιουργήσει ένα άνετο προβάδισμα για το "ναι". Οι τωρινές δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι ψηφοφόροι είναι σχεδόν στη μέση για το "ναι" και το "όχι", με ένα μεγάλο μέρος αναποφάσιστων. Ως εκ τούτου, το δημοψήφισμα πιθανώς θα καθοριστεί από μια μερίδα συντηρητικών υποψηφίων, συμπεριλαμβανομένων και των θρήσκων Κούρδων, που παραδοσιακά τάσσονται υπέρ του ΑΚΡ αλλά εξακολουθούν να ανησυχούν για το μοντέλο διακυβέρνησης του Erdogan ή αναποφάσιστοι για την ανάγκη μιας τέτοιας αναμόρφωσης του συστήματος.
Αναπόφευκτα, η όλη διαδικασία αφορά τον ίδιο τον Erdogan, με τον Τούρκο πρόεδρο να είναι στο προεκλογικό μέτωπο κάθε μέρα, και οι συγκεντρώσεις του να μεταδίδονται "live" σε όλα τα τηλεοπτικά δίκτυα. Καθώς μένουν μόλις λίγες ημέρες, ο ίδιος εστιάζει σε εκείνους τους επιφυλακτικούς συντηρητικούς που ανησυχούν για την αυταρχική εκτροπή της Τουρκίας. Σε μια προσπάθεια να τους "κερδίσει", έχει εμφανώς μαλακώσει τη ρητορική του, απορρίπτοντας τις προηγούμενες προτάσεις ότι οι ψηφοφόροι υπέρ του "όχι" είναι "τρομοκράτες" και αποκλιμάκωσε τον τόνο του έναντι της Ευρώπης.
Κάτι που μας δημιουργεί το ερώτημα του τι θα σημαίνει το δημοψήφισμα για την σχέση της Τουρκίας με την ΕΕ. Ήταν ήδη αρκετά συναλλακτική, με μια ετοιμοθάνατη διαδικασία ένταξης και μικρή ελπίδα για "ένωση" των αξιών. Αλλά τα πράγματα πήραν μία αρνητική στροφή με τις πρόσφατες κατηγορίες του Erdogan για "πρακτικές Ναζί", αφότου οι Τούρκοι υπουργοί εμποδίστηκαν από το να κάνουν εκστρατεία για το δημοψήφισμα στη Γερμανία και στην Ολλανδία. Εάν περάσει η συνταγματική μεταρρύθμιση και η Τουρκία προχωρήσει ακόμη περισσότερο στον αυταρχισμό, ακόμη και η διατήρηση και μόνο του "δαχτυλιδιού αρραβώνων", θα μπορούσε να αποδειχθεί πρόκληση.
Δεδομένης της αλληλεξάρτησης των οικονομιών της Τουρκίας και της Ευρώπης, ο Erdogan δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά την περαιτέρω κλιμάκωση. Η πρόσφατη αλλαγή στον τόνο του υποδηλώνει πως το αντιλαμβάνεται αυτό. Το αισιόδοξο σενάριο τώρα είναι πως "ένα όχι" (ή ενδεχομένως ακόμη και ένα "ναι" με μικρή διαφορά), θα μπορούσε να οδηγήσει τον Τούρκο πρόεδρο να επανεξετάσει την εχθρική στάση του απέναντι στην Ευρώπη και να επιχειρήσει να αποκαταστήσει την σχέση. Αυτό θα απαιτούσε κάποια πρόοδο στη δεινή κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία, αλλά ο Erdogan είναι γνωστό ότι επιδεικνύει τεράστια αποθέματα ρεαλισμού, εκεί που αναμένονται ελάχιστα. Εδώ και καιρό θέλει μία σύνοδο με τους Ευρωπαίους ηγέτες και θα μπορούσε να επωφεληθεί από τις επερχόμενες συνομιλίες για την Κύπρο, για να ξεκινήσει μια αναθέρμανση των σχέσεων.
Το απαισιόδοξο σενάριο ωστόσο, είναι ότι μια απόφαση υπέρ του "ναι" θα ενθαρρύνει τόσο την αντιευρωπαϊκή ρητορική του Erdogan όσο και το αντιτουρκικό συναίσθημα στην Ευρώπη, οδηγώντας σε περαιτέρω επιδείνωση της σχέσης. Μια επίσημη αναστολή της διαδικασίας ένταξης στην ΕΕ είναι απίθανο για την ώρα, αν και αυτή η πορεία δράσης προτάθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε μια συμβολική ψηφοφορία πέρυσι. Τα περισσότερα κράτη-μέλη εντός του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, θα προτιμούσαν μια ήσυχη μετάβαση της προσπάθειας ένταξης της Τουρκίας, σε μία εκτεταμένη τελωνειακή ένωση με την Ευρώπη. Αλλά εάν υπάρξει περαιτέρω κλιμάκωση, η αναστολή δεν μπορεί να αποκλειστεί.
Είναι απίθανο να προβλεφθεί προς ποια κατεύθυνση θα φυσήξει ο άνεμος μετά το δημοψήφισμα της επόμενης εβδομάδας. Αλλά ένα πράγμα είναι σαφές: όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας, ένα άτομο μόνο του θα καθορίσει την πορεία του μέλλοντος της Τουρκίας.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://www.ecfr.eu/article/commentary_turkeys_constitutional_referendum_what_you_need_to_know_7268
Της Asli Aydintasbas
Πηγή : Capital.gr
