Μια μικρή αγέλη αδέσποτων σκύλων χώνουν τις μουσούδες τους στα σκουριασμένα ερείπια, αναζητώντας επίμονα τροφή. Πίσω τους, στις αχανείς αί...
Μια μικρή αγέλη αδέσποτων σκύλων χώνουν τις μουσούδες τους στα σκουριασμένα ερείπια, αναζητώντας επίμονα τροφή. Πίσω τους, στις αχανείς αίθουσες που κάποτε ηχούσε ο αναισθητικός βόμβος των εργοστασιακών μηχανημάτων, επικρατεί εκκωφαντική σιωπή. Μονάχα το ξεθωριασμένο logo στον τοίχο, έχει απομείνει να υπενθυμίζει ότι εδώ κάποτε δέσποζε το ιστορικό συνεταιριστικό εργοστάσιο της «ΣΕΒΑΘ Α.Ε»: Μια βιομηχανική μονάδα επεξεργασίας τροφίμων με χιλιάδες τόνους παραγωγή κάθε χρόνο, εκατοντάδες εργαζομένους και δυνατότητες αξιοποίησης καλλιεργειών που τις καλές εποχές άγγιζαν τα 10.000 στρέμματα.
«Η Ξάνθη είναι πλέον ένα απέραντο νεκροταφείο εργαστασίων. Η βιομηχανική περιοχή ερημώνει και στην περιφέρεια του νομού υπάρχουν μονάχα κουφάρια εργοστασίων», μου λέει κοφτά ο Άγγελος Μπεμπεκίδης, πρόεδρος του Εργατοϋπαλληλικού Κέντρου Ξάνθης και ένας από τους ανθρώπους που έχουν ζήσει εκ των έσω την καταβροχθιστική αποβιομηχάνιση που επιχειρείται στο νομό την τελευταία δεκαετία.
«Δεν είναι μονάχα η ΣΕΒΑΘ, διέλυσαν όλα τα συνεταιριστικά εργοστάσια στην περιοχή, την ώρα που εκατοντάδες ιδιωτικές επιχειρήσεις είτε πτωχεύουν είτε μεταφέρονται στη Βουλγαρία, αναζητώντας καλύτερο περιβάλλον φορολόγησης και φθηνά εργατικά χέρια».
Σύμφωνα με τις τελευταίες εκθέσεις, της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, η ανεργία στην περιφέρεια της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης ανέρχεται στο 26% και θεωρείται από τις υψηλότερες στην Ελλάδα. «Τα πραγματικό ποσοστό ανεργίας είναι μεγαλύτερο», μου λέει ο Άγγελος, ενώ με «ξεναγεί» στα υπόλοιπα «κουφάρια» έξω από την πόλη. «Όταν έδωσε ο Γιώργος Παπανδρέου, το 2009, το επίδομα αλληλεγγύης, υπήρχαν στον ΟΑΕΔ Ξάνθης γύρω στις 4.000 εγγεγραμμένοι –σε ελάχιστο χρονικό διάστημα ξεπέρασαν τις 22.000! Πριν από τις ευρωεκλογές, είχε επισκεφτεί το νομό, ο Σάββας Ρομπόλης, ο οποίος είναι επιστημονικός συνεργάτης του ΙΝΕ ΓΣΕΕ. Ο άνθρωπος μας είχε αποκαλύψει τότε ότι η πραγματική ανεργία στην περιοχή αγγίζει ποσοστά της τάξης του 37.5%. Εμείς πάλι από την πλευρά ως Εργατικό Κέντρο την υπολογίζουμε πάνω από 42%».
Πλησιάζουμε προς την άλλοτε κραταιά ΣΕΠΕΚ –ένα εξίσου ιστορικό συνεταιριστικό εργοστάσιο της περιοχής που έβαλε λουκέτο τα τελευταία χρόνια. Τίποτα δεν θυμίζει τις καλές μέρες στην άλλοτε πανίσχυρη μονάδα επεξεργασίας κρεάτων –η εικόνα ερήμωσης είναι καθολική: Σπασμένα τζάμια, φθορές στους τοίχους, εγκαταλελειμμένα κτίρια. Η μόνη ένδειξη ζωής σε ακτίνα εκατοντάδων μέτρων είναι ένα ξεχασμένο τζάκετ και ένα πλαστικό καπέλο, παρατημένο στο μικρό φυλάκιο της εισόδου. Ρωτώ τον Άγγελο αν γνωρίζει πόσες επιχειρήσεις έχουν κλείσει στο νομό τα τελευταία χρόνια. «Εκατοντάδες...», μου απαντά χωρίς σκέψη. «Μόνο πέρυσι έκλεισαν περίπου 600 μικρές ή μεγάλες επιχειρήσεις. Δεν υπάρχει καμία προοπτική -ειδικά για τους νέους τα ποσοστά ανεργίας αγγίζουν το 60-65%. Οι περισσότεροι επιλέγουν να φύγουν στο εξωτερικό».
Την τριετία 2011-2013 περίπου 50.000 επιχειρήσεις διαγράφηκαν από τα μητρώα των 18 επιμελητηρίων της Βόρειας Ελλάδας, ενώ και σήμερα οι διαγραφές αγγίζουν εξίσου υψηλά νούμερα. Συγκεκριμένα για το νομό Ξάνθης οι νέες εγγραφές στο μητρώο του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Ξάνθης φτάνουν τις 1207, από το 2012 έως σήμερα, την ώρα που οι διαγραφές αγγίζουν τις 1815. «Αν δεν αλλάξει άμεσα κάτι στη Θράκη, φοβάμαι ότι η κατάσταση θα είναι μη αναστρέψιμη», λέει ο Άγγελος Μπεμπεκίδης. «Στα μεταπολιτευτικά χρόνια πραγματοποιήθηκαν αλλεπάλληλες προσπάθειες εκβιομηχάνισης της περιοχής, οι οποίες δημιούργησαν μια πολύ ισχυρή μεταποιητική και παραγωγική βάση. Η βιομηχανική ζώνη της Ξάνθης εντάχθηκε σε όλους τους αναπτυξιακούς νόμους των δεκαετιών του '80 και του '90, γεγονός που οδήγησε την ευρύτερη περιοχή σε οικονομική άνθηση. Σήμερα, τίποτα δεν θυμίζει εκείνη την εποχή. Η άνθηση αντικαταστάθηκε με την πτώχευση».
Μόλις την τελευταία δεκαετία περισσότερες από 30 μεγάλες βιομηχανίες έβαλαν λουκέτο στην Ξάνθη, αφήνοντας εκατοντάδες εργαζομένους στο δρόμο. Επιχειρήσεις όπως η Συνεταιριστική Εταιρία Παραγωγής και Εμπορίας Κρέατος (ΣΕΠΕΚ), η Χαρτοποιία Θράκης Α.Ε, η Βιομηχανία Άσβεστου Πυραμίς ΑΒΕΕ, η Συνεταιριστική Εταιρία Βιομηχανικής Ανάπτυξης Θράκης ΑΒΕ ΣΕΒΑΘ, η Βιομηχανία Αλουμινίου Βορ. Ελλάδος Β.ΑΛ.Β.Ε. Α.Ε, η Ανώνυμος Βιοτεχνικής και Εμπορική Εταιρία κατασκευής έτοιμων ενδυμάτων (ΑΡΓΩ ΑΕ) αλλά και πολλές ακόμη είτε έκλεισαν οριστικά τις μονάδες τους είτε σε κάποιες περιπτώσεις, όπως αυτή της Alumil, τις μετέφεραν σε χώρες με μικρότερα λειτουργικά κόστη. Την ίδια ώρα, υπό το βάρος πολλών και υψηλών ζημιών, η Ελληνική Βιομηχανία Ζάχαρης –ένα από τα βαριά βιομηχανικά χαρτιά στην ευρύτερη περιοχή της Θράκης- δίνει μάχη να επιβιώσει, αναζητώντας την οικονομική και λειτουργική της εξυγίανση σε ένα νέο σχέδιο αναδιάρθρωσης.
Πως, όμως, η Ξάνθη, αλλά και η ευρύτερη περιοχή της Θράκης, οδηγήθηκε από την οικονομική άνθηση των περασμένων δεκαετιών στη ραγδαία αποβιομηχάνιση και εν τέλει στην εικόνα ερήμωσης των τελευταίων ετών; Ο Άγγελος Μπεμπεκίδης πιστεύει: «Αναμφίβολα έγιναν πολλά λάθη στο πέρασμα του χρόνου από τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Λάθη πολιτικής, τα οποία πληρώνουν ακριβά σήμερα οι εργάζομενοι και οι αγρότες του νομού. Στα συνεταιριστικά εργοστάσια, για παράδειγμα, τοποθετήθηκαν διοικήσεις που εισήγαγαν πολιτικές εις βάρος των μονάδων, διόγκωσαν τα χρέη, έπαιξαν πολιτικά παιχνίδια με αποτέλεσμα τη σημερινή θλιβερή κατάσταση. Δεν έφταιγαν, όμως, μόνο οι πολιτικοί. Μην ξεχνάμε ότι και πολλοί εργοδότες στον ιδιωτικό τομέα, παρά τις απαλλαγές χρεών και τις μειώσεις των εισφορών, μετέφεραν τις επιχειρήσεις τους σε χώρες με μικρότερα κόστη και φθηνά εργατικά χέρια. Προτίμησαν απ' το να υποστηρίξουν την τοπική κοινωνία, να κερδίσουν περισσότερα. Και μιλάμε για ανθρώπους που το 2010 τα κέρδη τους, εν μέσω κρίσης, άγγιζαν το 40%».
Η αλήθεια είναι ότι μετά το 1994, όταν ο τότε επενδυτικός νόμος 1892 έγινε ευνοϊκότερος για τους επενδυτές, πολλοί επιχειρηματίες «ανηφόρισαν» προς τη βιομηχανική ζώνη υψηλών κινήτρων της Θράκης με στόχο το κέρδος. Κάποιοι αξιοποίησαν τα επενδυτικά κίνητρα, δημιουργώντας κερδοφόρες επιχειρήσεις και εκατοντάδες θέσεις εργασίας, ενώ άλλοι εκμεταλλευόμενοι τις ευνοϊκές συνθήκες της εποχής, αφού εξασφάλισαν τις παχυλές επιδοτήσεις, άφησαν πίσω τους είτε «κουφάρια» εργοστασίων που είτε δεν άνοιξαν ποτέ, είτε μονάδες που εν τέλει μεταφέρθηκαν σε άλλες χώρες των Βαλκανίων.
Η χαρτοποιία Θράκης «DIANA» υπήρξε μία από τις μεγάλες και εξόχως προσοδοφόρες βιομηχανίες στην περιοχή της Θράκης για περισσότερα από 30 χρόνια, αποτελώντας το δεύτερο μεγαλύτερο παραγωγό χάρτου στη χώρα με 20% μερίδιο στην εγχώρια αγορά. Το καλοκαίρι του 2012, το Πολυμελές Πρωτοδικείο Ξάνθης, έκανε δεκτό το αίτημα του ιδιοκτήτη της επιχείρησης, Πάνου Ζερίτη, για υπαγωγή της εταιρείας σε καθεστώς πτώχευσης. «Το εργοστάσιο δεν έκλεισε λόγω της οικονομικής κρίσης. Ήταν μια μεθοδευμένη πτώχευση...», λέει σήμερα ο Στράτος Θεμιστοκλής, πρόεδρος του σωματείου εργαζομένων της χαρτοποιίας Θράκης. «Στα καλά χρόνια, η εταιρία είχε φτάσει να απασχολεί έως και 500 άτομα σε όλη την Ελλάδα. Πληρωνόμασταν πάντα στην ώρα μας, είχαμε καλούς μισθούς που ανά εποχές έφταναν έως και τους 15-16 το χρόνο, εξαιρετικές συνθήκες εργασίας, αισθανόμασταν εξασφαλισμένοι. Δεν υπήρχε καν σωματείο εργαζομένων να φανταστείς –το σωματείο ιδρύθηκε λίγους μήνες προτού κλείσει το εργοστάσιο». Ρωτώ τι έφταιξε τελικά και μια βιομηχανία χάρτου με καλό μερίδιο στην αγορά οδηγήθηκε στην πτώχευση. «Ήταν καθαρά απόφαση του επιχειρηματία το λουκέτο.
Ήθελε στη θέση του εργοστασίου να δημιουργήσει ένα μεγάλο φωτοβολταϊκό πάρκο. Στο τέλος είχαμε μείνει περίπου 180 εργαζόμενοι συνολικά -115 στο εργοστάσιο και οι υπόλοιποι στο εμπορικό δίκτυο. Το Νοέμβριο του 2011 μας έβγαλε σε διαθεσιμότητα, ενώ στις 15 Δεκεμβρίου κατέθεσε αίτηση πτωχεύσεως και ζήτησε παύση πληρωμών από 9 Δεκεμβρίου. Έκτοτε ξεκίνησε για εμάς μια ατέλειωτη περιπέτεια. Δεν μας έδωσε καν τις απολύσεις για να μπορέσουμε να μπούμε έστω στο ταμείο ανεργίας. Μείναμε τελείως στο αέρα. Εν τέλει τις απολύσεις μας τις πήραμε από την σύνδικο πτώχευσης το καλοκαίρι του 2012. Τρία χρόνια μετά ακόμα δεν έχουμε βγάλει άκρη. Αυτή την εποχή η σύνδικος πτώχευσης έχει ολοκληρώσει την καταγραφή των περουσιακών στοιχείων και τις όποιες εκτιμήσεις, έχει καταθέσει τα πάντα στο πρωτοδικείο και περιμένουμε την απόφασή του πλέον. Να ορίσει το τιμήμα για να προχωρήσουμε σε πλειστηριασμούς, καθώς υπάρχει ενδιαφέρον από επενδυτές».
Καθώς στεκόμαστε έξω από την κεντρική πύλη της άλλοτε ισχυρής χαρτοποιίας, ο Στράτος ζητά από τον security της ιδιωτικής εταιρίας φύλαξης, να μπούμε για λίγο στο προαύλιο. Εκείνος όμως δεν μας επιτρέπει την είσοδο. «Είναι πολύ σκληρό να έχεις περάσει μια ολόκληρη ζωή μέσα σε αυτό το χώρο και τώρα να στέκεσαι απ' έξω σαν ξένος. Για περισσότερο από 25 χρόνια, αυτό το εργοστάσιο ήταν τα πάντα για εμάς. Μεγαλώσαμε εδώ μέσα, παντρευτήκαμε, κάναμε οικογένεια. Χάρη σε αυτή τη μονάδα ζήσαμε αξιοπρεπώς. Τώρα βιώνουμε ένα δράμα. Υπάρχουν χιλιάδες οικογένειες που, από τη μια στιγμή στην άλλη, κατέληξαν να ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Και δεν μιλάω μονάχα για τους απολυμένους της DIANA, αλλά για χιλιάδες εργαζομένους στο νομό που έχασαν τις δουλειές τους λόγω της συρρίκνωσης της βιομηχανικής δραστηριότητας. Η Θράκη αργοπεθαίνει σήμερα»...
