Σήμα κινδύνου εκπέμπουν οι επιφανειακοί υδροφορείς στη Βόρεια Ελλάδα. Μια σειρά από λίμνες αντιμετωπίζουν σημαντικότατα προβλήματα ρύπα...
Σήμα κινδύνου εκπέμπουν οι επιφανειακοί υδροφορείς στη Βόρεια Ελλάδα. Μια σειρά από λίμνες αντιμετωπίζουν σημαντικότατα προβλήματα ρύπανσης και οι αρμόδιες αρχές, σύμφωνα με μελετητές, θα έπρεπε να τεθούν σε κατάσταση συναγερμού. Στην πραγματικότητα, πάντως, οι αρμόδιοι αδυνατούν να παρέμβουν και στην ουσία απλώς παρακολουθούν τις εξελίξεις... Γεωργία και κτηνοτροφία αποτελούν τις κυριότερες πιέσεις λιμνών και ποταμών και οι καθυστερήσεις πλήττουν σοβαρά την ποιότητα των νερών.
Οι υδάτινοι πόροι στη Βόρεια Ελλάδα κινδυνεύουν, όπως προκύπτει από τις εργασίες τελειόφοιτων των Τμημάτων Βιολογίας, Γεωλογίας και Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ, οι οποίες παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού διπλώματος ειδίκευσης του Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Οικολογική ποιότητα και διαχείριση υδάτων σε επίπεδο λεκάνης απορροής».
Οι μελέτες είχαν ως στόχο κατά κύριο λόγο την εκτίμηση της οικολογικής ποιότητας και της διαχείρισης των υδάτων σε επίπεδο λεκάνης απορροής, σύμφωνα με τη σχετική κοινοτική οδηγία, που υποχρεώνει τα κράτη-μέλη της ΕΕ να εκπονούν μελέτες παρακολούθησης της ποιότητας των νερών στηριζόμενες σε βιολογικά, φυσικοχημικά και υδρομορφολογικά στοιχεία. «Οι μελέτες αυτές ενέχουν ιδιαίτερα σημαντική προστιθέμενη αξία, καθώς σε ορισμένες περιπτώσεις εκπονούνται για πρώτη φορά ενώ στις περισσότερες των περιπτώσεων συνιστούν σημεία αναφοράς για στρατηγικές ανάπτυξης στη Βόρεια Ελλάδα εφόσον προσεγγίζουν ζητήματα ορθολογικής διαχείρισης των υδάτινων πόρων της χώρας», αναφέρουν οι επιστήμονες.
Η εφαρμογή της οδηγίας 2000/60 (οι διαδικασίες ξεκίνησαν το 2006) έχει καθυστερήσει δραματικά, όπως παραδέχονται και οι αρμόδιοι υπηρεσιακοί παράγοντες. Η οδηγία προβλέπει την καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης σε όλες τις λεκάνες απορροής ποταμών και στις λίμνες, την κατάρτιση σχεδίων διαχείρισης για κάθε υδροφορέα και μέχρι το 2015 δράσεις βάσει των σχεδίων για τη βελτίωση της ποιότητας των υδάτων. Πού είμαστε σήμερα; Στην κεντρική Μακεδονία έχει ολοκληρωθεί η πρώτη φάση εφαρμογής της οδηγίας σε Στρυμόνα και Νέστο, ενώ το υπουργείο Περιβάλλοντος έδωσε σε διαβούλευση τα διαχειριστικά σχέδια. Κι όλα αυτά τρία χρόνια πριν από την προθεσμία του 2015 και έξι χρόνια μετά την έναρξη εφαρμογής της οδηγίας...
Βιστονίδα - Καστοριά
«Οι μελέτες των λεκανών απορροής των λιμνών Βιστονίδας και Καστοριάς ανέδειξαν πως ορισμένες φυσικοχημικές παράμετροι των λιμνών και των ποταμών των ευρύτερων περιοχών τους ξεπερνούσαν τα όρια της ισχύουσας νομοθεσίας για τη διαβίωση των ψαριών και για το πόσιμο νερό. Κάτι που θα πρέπει να θέσει σε συναγερμό τις αρμόδιες αρχές. Και στις δυο λεκάνες απορροής των λιμνών οι μελέτες του προσεγγιστικού υδρολογικού τους ισοζυγίου έδειξαν πως είναι πλεονασματικό και με σωστή διαχείριση δε θα υπάρχει έλλειψη σε καμία περιοχή», επισημαίνουν οι μελετητές.
Τα στοιχεία που συνέλεξαν οι μεταπτυχιακοί φοιτητές καταδεικνύουν ότι η ποιότητα του νερού της λίμνης Καστοριάς βάσει του φυτοπλαγκτού κρίθηκε ως ελλιπής. Ο δήμος των Αγ. Αναργύρων της Καστοριάς εμφάνισε τις υψηλότερες τιμές ρυπαντικών φορτίων, ενώ η πιο επιβαρυμένη υπολεκάνη ήταν αυτή του Ξηροποτάμου και σημαντικά τροποποιημένος υδρομορφολογικά βρέθηκε ο ποταμός Τοιχιός.
Στη λεκάνη απορροής της Βιστονίδας ο ποταμός Τράβος παρουσίασε επίσης ελλιπή ποιότητα ενώ οι άλλοι γειτνιάζοντες ποταμοί μέτρια. Επισημαίνεται δε ότι «το 70% και 75% των σταθμών των λεκανών απορροής είχαν μέτρια και ελλιπή ποιότητα υδάτων».
Οι φοιτητές πραγματοποίησαν και ανάλυση ρίσκου επικινδυνότητας μη επίτευξης των στόχων που θέτει η ευρωπαϊκή οδηγία για την ποιότητα των υδάτων μέχρι το 2015. Αυτή έδειξε ότι η γεωργία και η κτηνοτροφία αποτελούν τις κύριες πιέσεις που δέχονται και οι δύο λεκάνες απορροής. Το ρίσκο βρέθηκε, και στις δυο λεκάνες απορροής, μέτριο εξαιτίας των πηγών ρύπανσης και προτείνεται διερευνητική παρακολούθηση.
Σαμοθράκη
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον εμφάνισαν τα αποτελέσματα των μελετών στα ποτάμια συστήματα της Σαμοθράκης που μελετήθηκαν για πρώτη φορά. «Τα ψάρια απουσίαζαν και από τα τρία ποτάμια πιθανόν λόγω της παρουσίας ακραίων καιρικών φαινομένων σε συνδυασμό με τις μεγάλες κλίσεις», τονίζεται.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, διαπιστώθηκε μέτρια οικολογική ποιότητα των υδάτων των ποταμών Ξηροποτάμου και Τσιβδογιάννη, ενώ αντίθετα η ποιότητα του Φονιά ήταν καλή. Οι μορφολογικές αλλοιώσεις του Τσιβδογιάννη ήταν εμφανείς. Η ανάλυση ρίσκου - επικινδυνότητας ανέδειξε την κτηνοτροφία (κυρίως εξαιτίας των αιγοπροβάτων) ως τη μεγαλύτερη πίεση. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο νησί σήμερα βρίσκονται σε ελεύθερη βοσκή περίπου 80.000 αιγοπρόβατα ενώ η φέρουσα ικανότητα βόσκησης του νησιού δεν ξεπερνά τα 11.000.
Οι υδάτινοι πόροι στη Βόρεια Ελλάδα κινδυνεύουν, όπως προκύπτει από τις εργασίες τελειόφοιτων των Τμημάτων Βιολογίας, Γεωλογίας και Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ, οι οποίες παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού διπλώματος ειδίκευσης του Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Οικολογική ποιότητα και διαχείριση υδάτων σε επίπεδο λεκάνης απορροής».
Οι μελέτες είχαν ως στόχο κατά κύριο λόγο την εκτίμηση της οικολογικής ποιότητας και της διαχείρισης των υδάτων σε επίπεδο λεκάνης απορροής, σύμφωνα με τη σχετική κοινοτική οδηγία, που υποχρεώνει τα κράτη-μέλη της ΕΕ να εκπονούν μελέτες παρακολούθησης της ποιότητας των νερών στηριζόμενες σε βιολογικά, φυσικοχημικά και υδρομορφολογικά στοιχεία. «Οι μελέτες αυτές ενέχουν ιδιαίτερα σημαντική προστιθέμενη αξία, καθώς σε ορισμένες περιπτώσεις εκπονούνται για πρώτη φορά ενώ στις περισσότερες των περιπτώσεων συνιστούν σημεία αναφοράς για στρατηγικές ανάπτυξης στη Βόρεια Ελλάδα εφόσον προσεγγίζουν ζητήματα ορθολογικής διαχείρισης των υδάτινων πόρων της χώρας», αναφέρουν οι επιστήμονες.
Η εφαρμογή της οδηγίας 2000/60 (οι διαδικασίες ξεκίνησαν το 2006) έχει καθυστερήσει δραματικά, όπως παραδέχονται και οι αρμόδιοι υπηρεσιακοί παράγοντες. Η οδηγία προβλέπει την καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης σε όλες τις λεκάνες απορροής ποταμών και στις λίμνες, την κατάρτιση σχεδίων διαχείρισης για κάθε υδροφορέα και μέχρι το 2015 δράσεις βάσει των σχεδίων για τη βελτίωση της ποιότητας των υδάτων. Πού είμαστε σήμερα; Στην κεντρική Μακεδονία έχει ολοκληρωθεί η πρώτη φάση εφαρμογής της οδηγίας σε Στρυμόνα και Νέστο, ενώ το υπουργείο Περιβάλλοντος έδωσε σε διαβούλευση τα διαχειριστικά σχέδια. Κι όλα αυτά τρία χρόνια πριν από την προθεσμία του 2015 και έξι χρόνια μετά την έναρξη εφαρμογής της οδηγίας...
Βιστονίδα - Καστοριά
«Οι μελέτες των λεκανών απορροής των λιμνών Βιστονίδας και Καστοριάς ανέδειξαν πως ορισμένες φυσικοχημικές παράμετροι των λιμνών και των ποταμών των ευρύτερων περιοχών τους ξεπερνούσαν τα όρια της ισχύουσας νομοθεσίας για τη διαβίωση των ψαριών και για το πόσιμο νερό. Κάτι που θα πρέπει να θέσει σε συναγερμό τις αρμόδιες αρχές. Και στις δυο λεκάνες απορροής των λιμνών οι μελέτες του προσεγγιστικού υδρολογικού τους ισοζυγίου έδειξαν πως είναι πλεονασματικό και με σωστή διαχείριση δε θα υπάρχει έλλειψη σε καμία περιοχή», επισημαίνουν οι μελετητές.
Τα στοιχεία που συνέλεξαν οι μεταπτυχιακοί φοιτητές καταδεικνύουν ότι η ποιότητα του νερού της λίμνης Καστοριάς βάσει του φυτοπλαγκτού κρίθηκε ως ελλιπής. Ο δήμος των Αγ. Αναργύρων της Καστοριάς εμφάνισε τις υψηλότερες τιμές ρυπαντικών φορτίων, ενώ η πιο επιβαρυμένη υπολεκάνη ήταν αυτή του Ξηροποτάμου και σημαντικά τροποποιημένος υδρομορφολογικά βρέθηκε ο ποταμός Τοιχιός.
Στη λεκάνη απορροής της Βιστονίδας ο ποταμός Τράβος παρουσίασε επίσης ελλιπή ποιότητα ενώ οι άλλοι γειτνιάζοντες ποταμοί μέτρια. Επισημαίνεται δε ότι «το 70% και 75% των σταθμών των λεκανών απορροής είχαν μέτρια και ελλιπή ποιότητα υδάτων».
Οι φοιτητές πραγματοποίησαν και ανάλυση ρίσκου επικινδυνότητας μη επίτευξης των στόχων που θέτει η ευρωπαϊκή οδηγία για την ποιότητα των υδάτων μέχρι το 2015. Αυτή έδειξε ότι η γεωργία και η κτηνοτροφία αποτελούν τις κύριες πιέσεις που δέχονται και οι δύο λεκάνες απορροής. Το ρίσκο βρέθηκε, και στις δυο λεκάνες απορροής, μέτριο εξαιτίας των πηγών ρύπανσης και προτείνεται διερευνητική παρακολούθηση.
Σαμοθράκη
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον εμφάνισαν τα αποτελέσματα των μελετών στα ποτάμια συστήματα της Σαμοθράκης που μελετήθηκαν για πρώτη φορά. «Τα ψάρια απουσίαζαν και από τα τρία ποτάμια πιθανόν λόγω της παρουσίας ακραίων καιρικών φαινομένων σε συνδυασμό με τις μεγάλες κλίσεις», τονίζεται.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, διαπιστώθηκε μέτρια οικολογική ποιότητα των υδάτων των ποταμών Ξηροποτάμου και Τσιβδογιάννη, ενώ αντίθετα η ποιότητα του Φονιά ήταν καλή. Οι μορφολογικές αλλοιώσεις του Τσιβδογιάννη ήταν εμφανείς. Η ανάλυση ρίσκου - επικινδυνότητας ανέδειξε την κτηνοτροφία (κυρίως εξαιτίας των αιγοπροβάτων) ως τη μεγαλύτερη πίεση. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο νησί σήμερα βρίσκονται σε ελεύθερη βοσκή περίπου 80.000 αιγοπρόβατα ενώ η φέρουσα ικανότητα βόσκησης του νησιού δεν ξεπερνά τα 11.000.
Το ρίσκο βρέθηκε μέτριο με βάση τις πιέσεις ρύπανσης στις περιοχές των ποταμών Ξηροποτάμου και Τσιβδογιάννη και απαιτείται μακροχρόνιο πρόγραμμα μέτρων και μέτρα επιχειρησιακής παρακολούθησης αντίστοιχα. Αντίθετα, το ρίσκο τους βάσει των μορφολογικών αλλοιώσεων ήταν μέτριο και υψηλό και χρειάζεται εφαρμογή μακροχρόνιου προγράμματος μέτρων διαχείρισης και συμπληρωματική ανάλυση ρίσκου επικινδυνότητας αντίστοιχα.
